.
Autor: Józef Wołczański.
http://www.lwow.com.pl/eksterminacja.html.


foto: Władysław Pitak
sokal@wp.pl

@@@@@@@@

Prezentacja książki ks. dr. hab. Józefa Wołczańskiego „Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła Rzymskokatolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej w latach 1939–1945. Materiały Źródłowe. Tom II – Rzeszów, 30 listopada 2007 r. -



30 listopada w siedzibie Oddziału IPN w Rzeszowie przy ulicy Słowackiego 18 odbyła się prezentacja książki ks. dr hab. Józefa Wołczańskiego, prof. PAT, „Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła Rzymskokatolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej w latach 1939–1945. Materiały Źródłowe”, tom II.




Publikacja jest drugą częścią projektu badawczego, którego głównym założeniem było wydanie źródeł archiwalnych proweniencji kościelnej z zakresu historii Kresów Wschodnich Rzeczpospolitej podczas II wojny światowej. Wydawnictwo dostarcza badaczom historii materiału do badań nad zagadnieniami dotyczącymi eksterminacji obywateli polskich oraz zagłady Kościoła rzymskokatolickiego z rąk ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej. Jest to szczególnie ważne ze względu na fakt, iż wszelkie próby ukazania tych zagadnień w ciągu ostatnich dziesięcioleci skazane były na niepowodzenie ze względów ideologicznych.

W publikacji tej znalazły się trzy rodzaje dokumentów źródłowych: kroniki parafialne, wspomnienia i relacje oraz listy. W pierwszym tomie tej książki, wydanym w 2005 r., zamieszczono raporty duchownych adresowane do Kurii Metropolitalnej we Lwowie, zachowane w zbiorach lwowskich archiwów kościelnych.

Ks. dr hab. Józef Wołczański jest kierownikiem Katedry Historii Kościoła XIX i XX wieku Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, a zarazem wybitnym specjalistą z zakresu dziejów kościoła powszechnego. Jest autorem oraz redaktorem wielu publikacji naukowych z zakresu najnowszej historii Europy Środkowo-Wschodniej, dziejów Kościoła łacińskiego w XIX i XX wieku w Europie Wschodniej oraz historii kultury na Kresach Wschodnich RP.

@@@@@@@@@@@


Według paktu Ribbetrop-Mołotow z 23 VIII 1939 r., granica wpływów okupantów Niemiec i Związku Sowieckiego miała przebiegać wzdłuż linii Narew-Wisła-San. Ustalenia te uległy zmianie wskutek nowej rzeczywistości wywołanej sowiecką inwazją 17 IX 1939 r. na Polskę. Na mocy nowego niemiecko-sowieckiego traktatu o granicach i przyjaźni zawartego w Moskwie 28 IX 1939 r., linia demarkacyjna pomiędzy obu państwami biegła odtąd wzdłuż rzek: Pisy-Narwi-Bugu-Sanu.


Wskutek tego aktu prawnego, m.in. cała Małopolska Wschodnia, a więc tym samym archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego, weszła w skład Związku Sowieckiego. Fakt ten przypieczętowały fikcyjne, przeprowadzone w atmosferze terroru, wybory 22 X 1939 r. do lokalnego Zgromadzenia Ludowego.


   


Dnia 27 października t.r. Zgromadzenie Ludowe Zachodniej Ukrainy ogłosiło włączenie obszaru Małopolski Wschodniej zwanej wówczas Zachodnie Ukrainą w skład Ukraińskiej SSR, a 1 listopada t.r. Prezydium Rady Najwyższej ZSRR wcieliło Zachodnią Ukrainę do Związku Sowieckiego. Niebawem, bo 29 XI 1939 r., dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR nadano polskim obywatelom z terenu Zachodniej Ukrainy sowieckie obywatelstwo.



Okres tzw. pierwszej okupacji sowieckiej trwał od 17 IX 1939 r. do 22 VI 1941 r., czyli do decyzji hitlerowskich Niemiec o wejściu w stan wojny ze Związkiem Sowieckim. Niemiecki Drang nach Osten pociągnął za sobą okupację wojskową nieprzyjaciela w Małopolsce Wschodniej do początków stycznia 1944 r.

Obszar ten na mocy rozporządzenia Adolfa Hitlera z 17 VII 1941 r. został włączony do Generalnego Gubernatorstwa jako Distrikt Galizien. W tym samym okresie z Niemcami współdziałali ukraińscy nacjonaliści, prowadząc na szeroką skalę eksterminację polskiego narodu.


   

Załamanie hitlerowskiej ofensywy na Wschodzie pociągnęło za sobą nawrót wojsk i władzy sowieckiej na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej; od stycznia 1944 r. rozpoczęła się druga okupacja sowiecka, uwieńczona definitywnym wcieleniem Kresów Wschodnich do Związku Sowieckiego.


W zmieniającej się jak w kalejdoskopie mapie stref okupacyjnych, archidiecezja lwowska doświadczyła tragicznego w skutkach zjawiska jakim był ukraiński ruch nacjonalistyczny, korzystający z protektoratu Niemiec hitlerowskich. Jego przywódcy zmierzali do utworzenia struktur samoistnej ukraińskiej państwowości. Ale w realizacji tych planów istniała zasadnicza przeszkoda, a mianowicie obecność polskiego społeczeństwa na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej.

W celu wymuszenia na nim opuszczenia tych terenów, ukraińscy nacjonaliści podjęli zakrojoną na szeroką skalę akcję czystek etnicznych, prowadzoną również na obszarze archidiecezji lwowskiej. Pojedyncze ekscesy przeradzające się z upływem czasu w eksterminację narodu polskiego rozpoczęły się właściwie od jesieni 1939 r., aby osiągnąć swe apogeum w latach 1943-1945.






Cele i zamiary ukraińskich nacjonalistów w całej pełni oddaje tajna dyrektywa terytorialnego dowództwa Ukraińskiej Powstańczej Armii - Piwnicz z czerwca 1943 r.:

[...] Powinniśmy przeprowadzić wielką akcję likwidacji polskiego elementu. Przy odejściu wojsk niemieckich należy wykorzystać ten dogodny moment dla zlikwidowania całej ludności męskiej w wieku od 16 do 60 lat. [...] Tej walki nie możemy przegrać i za każdą cenę trzeba osłabić polskie siły. Leśne wsie oraz wioski położone obok leśnych masywów powinny zniknąć z powierzchni ziemi.


W ślad za eksterminacją ludności polskiej szła akcja usuwania materialnych przejawów jej obecności w myśl rozkazu OUN z 9 II 1944 r.:

[...] 7. Likwidować ślady polskości [...].
a) Zniszczyć wszystkie ściany kościołów i innych polskich budynków kultowych,
b) Zniszczyć drzewa przy zabudowaniach tak, aby nie pozostały nawet ślady, że tam kiedykolwiek ktoś żył, ale nie niszczyć drzew owocowych przy drogach,
c) do 21 XI 1944 roku zniszczyć wszystkie polskie chaty, w których poprzednio mieszkali Polacy [...].
Zwraca się uwagę raz jeszcze na to, że jeżeli cokolwiek polskiego pozostanie, to Polacy będą mieli pretensje do naszych ziem.
Postój, 9.02. [19] 44 r. Mandriwny




.